Wie een beetje heeft rondgekeken in de wereld van de nachtfotografie komt als snel uit bij de lenzen van Samyang. Nu ik enige tijd in het bezit ben van de 14mm f/2.8 en 24mm f/1.4 is het tijd voor een review van beide lenzen, geschreven met het oog op gebruik in het donker. Dus: hebben we hier te maken met het koningskoppel van de nacht?
Disclaimer: ik heb de lenzen zelf aangeschaft en word niet voor deze review betaald.
Moderne camera’s zijn voorzien van sensoren die zelfs bij hoge lichtgevoeligheid (ISO) betrekkelijk ruisarm presteren. Bovendien lijkt de bovengrens met elke nieuwe introductie verder opgerekt te worden. Met die ontwikkeling is de nachtfotografie binnen ieders bereik gekomen. Niet langer zijn ultrasnelle groothoeklenzen nodig om indrukwekkende beelden van Melkweg of noorderlicht te maken. Zelf heb ik jarenlang prima uit de voeten gekund met een 17-40 en 16-35 lens, beiden f/4.
Met hun halfzusje, de 12mm fisheye. Wellicht onderwerp van een toekomstige review.
Langzamere lenzen hebben als nadeel (uiteraard) dat ze op enig moment minder licht vangen en dat de sluiter bij toch al hoge ISO automatisch langer open moet om voldoende helderheid in Melkweg of Noorderlicht te krijgen. Vanwege de zogenaamde ‘500-regel’ -deel 500 door je brandpuntsafstand, en je hebt ongeveer het aantal seconden dat je maximaal kan belichten voor de sterren niet langer scherp afgetekend zijn en streepjes worden- zit er een maximum aan je mogelijkheden.
Je kunt alsnog de ISO verder opvoeren, maar onherroepelijk neemt het ruisniveau dan toch toe. Reden om eens te kijken naar betaalbare en toch lichtsterke groothoeklenzen.
Ik zal niet uitweiden over welke brandpunten en lichtsterktes ideaal zijn, dat hebben anderen al veel beter gedaan. Zie bijvoorbeeld deze beide Engelstalige links:
http://www.lonelyspeck.com/best-lenses-for-milky-way-photography-canon/
https://petapixel.com/2014/01/29/picking-great-lens-milky-way-photography/
Nu wil het geval dat lichtsterke groothoeklenzen, en zeker die bovenaan het lijstje staan, bij het eigen cameramerk een godsvermogen kosten. Als geld geen probleem is, gewoon kopen natuurlijk. Het zijn fantastische lenzen die ook buiten de nachtfotografie hun plek hebben. Denk aan reportage, straatfotografie en dergelijke. Wie echter zoals ik slechts af en toe in het donker staat te fotograferen zal een andere afweging maken.
De 14mm heeft een ingebouwde zonnekap, bij de 24mm is die afneembaar. Beide lenzen hebben weliswaar een bolle frontlens…
…maar bij de 24/1.4 valt die binnen de behuizing, wat gebruik van filters gewoon mogelijk maakt.
Dat is het moment dat je vanzelf bij Samyang lenzen uit komt. In andere landen worden deze Koreaanse glaswerkjes ook wel verkocht onder de namen Rokinon, Bower of Walimex. Laat je daardoor niet afschrikken, het is hetzelfde product in een ander jasje.
Zelf heb ik dankzij een fotowedstrijd en een beetje handig Marktplaatsen de hand weten te leggen op een 14/2,8mm en een 24/1,4mm Samyang lens.
Kenmerken
Belangrijkste kenmerk van (bijna) alle Samyang-lenzen is dat het volledig handmatige lenzen zijn. Voor wie al decennia fotografeert is dat een trip down memory lane, voor de jonge garde een relict uit de prehistorie. Behalve handmatige scherpstelling stel je ook het diafragma handmatig in op de lens. Er wordt geen elektronisch signaal aan de camera doorgegeven. Deze registreert dus niet de gebruikte lens en het gekozen diafragma, en voert bovendien geen lichtmeting uit. Liveview is mogelijk maar geeft geen correcte weergave van de helderheid van je uiteindelijke foto. Filmen gaat niet lukken, mijn Canon 5DIII geeft aan dat ik eerst een lens moet monteren. Tja.
Enkel voor Nikon maakt Samyang enkele lenzen met de aanduiding AE. Deze hebben een ingebouwde AE-chip en geven wel het diafragma door aan de camera. Zodoende kan met deze lenzen wel een juiste lichtmeting plaatsvinden. Daarnaast zijn er momenteel twee lenzen met autofocus, enkel voor Sony. Ongetwijfeld zal dit aanbod blijven groeien.
Het instellen van het diafragma gaat met een ring die met halve stops klikt. De ring is dun en heeft weinig reliëf, wat het verstellen met handschoenen aan lastig maakt. Aan de andere kant: waarschijnlijk gebruik je voor nachtfotografie de lenzen helemaal open of bijna helemaal open en komt de lens nooit meer van die stand af.
De scherpstelring loopt zoals gezegd soepel maar heeft bij beide lenzen een erg lange draai. Anders gezegd: het duurt een polsbeweging of drie eer je van de minimale scherpstelafstand naar oneindig bent. Dat kun je als onhandig zien, het betekent ook dat je heel precies kan scherpstellen en dat een abusievelijke kleine draai je foto’s niet meteen volledig onscherp maakt.
Bouwkwaliteit
Over de bouwkwaliteit kunnen we kort zijn. Beide lenzen zijn gemaakt van metaal en wegen daarom ook nogal wat voor de omvang. Ze voelen degelijk aan en de scherpstelring en diafragmaring lopen soepel. Allebei de lenzen worden geleverd met lensdoppen en een zonnekap. Bij de 14/2,8mm is dat vanwege de bolle frontlens een vaste zonnekap waarover de lensdop als een deksel valt. De 24/1,4mm heeft een reguliere 77mm frontlens en dus is de zonnekap afneembaar en kun je een normale 77mm lensdop gebruiken. Beide lenzen komen in een lichtelijk gewatteerd zakje met een trekkoord voor extra bescherming onderweg.
De nachtzusters ter vergelijk naast een Canon EF 16-35/4 L IS. Zoals je ziet is er altijd wel een plekje voor een Samyang in je tas.
Inzetbaarheid buiten nachtfotografie
14/2,8mm
14mm is slechts 2mm minder dan een reguliere 16mm groothoekzoom biedt. Toch geeft in het groothoekbereik elke millimeter minder een flink verschil in beeldhoek. De 14mm is daarom ook in de landschapsfotografie prima in te zetten. Scherpstellen deed ik toch al handmatig en sowieso is landschapsfotografie een ‘trage’ discipline met alle tijd voor het instellen van alle variabelen. Nadeel is dat de bolle frontlens geen filters accepteert. Dus werk je in hoog contrast zoals bij zonsopkomst, dan zul je je filter handmatig voor de lens moeten houden of moeten werken met het samenvoegen van meerdere belichtingen. Het gebruik van ND filters is uitgesloten tenzij je een wel heel vaste hand hebt. Voor andere vormen van fotografie is de 14mm minder geschikt. Elke vorm van fotografie die enige snelheid van handelen vereist is te snel voor deze lens. Door de zoeker lijkt je onderwerp al gauw scherp (want klein in beeld). Na het maken van de foto zul je er vaak achter komen dat de echte scherpte er net naast zat. Dat speelt natuurlijk alleen bij open diafragma. Vanaf f/8 is zo’n beetje alles scherp.
Sterren als puntjes, ook in de hoeken. En met zulke composities zie je een snor in je horizon (welke horizon?) natuurlijk niet terug. De 14mm brengt lekker veel melkweg in beeld. Met de 24mm zou het veel minder spectaculair en weids uitpakken en is wellicht een panorama van meerdere verticale beelden nodig.
24/1,4mm
24mm is geen heel sexy bereik en zit meestal al in een reguliere groothoekzoom besloten. De lichtsterkte en bijbehorende dunne DOF is wat de lens speciaal maakt. Natuurlijk kun je hem voor landschapsfotografie inzetten, waarbij het prettig is dat de 77mm frontlens het gebruik van filters mogelijk maakt. Interessanter wordt het als je de lens in zet voor reportagefotografie of straatfotografie. Hier speelt echter hetzelfde nadeel als genoemd bij de 14mm: je onderwerp is zo klein in de zoeker dat je al snel denkt goed scherpgesteld te hebben. Op f/1,4 is de DOF echter zo flinterdun dat er bijna altijd naast zit. Scherpstellen in liveview is de beste optie, maar werkt alleen bij een stilstaand onderwerp en zoals gezegd klopt de helderheidsweergave niet. Je moet de sluitertijd flink verlengen om een voldoende heldere liveview-weergave te krijgen en eenmaal scherpgesteld niet vergeten de sluitertijd weer terug te zetten Omslachtig. Ik zie de lens daarom wel shinen in reportage-achtige portretsessies waarbij het model te sturen is. Verder zou het een goede lens kunnen zijn voor een cameraval: scherp, degelijk, niet te duur, geen electronica die accu’s vreet, fijne beeldhoek.
Een groothoekopname met zulke dunne DOF maak je alleen maar met een f/1.4 lens.
Lichtsterkte
Beide lenzen zijn lichtsterk voor hun brandpunt, met de 24/1,4mm als absolute ster. f/2,8 lijkt al lichtsterk, maar besef dat f/1,4 liefst 2 volle stops meer licht binnen laat. Dat is het verschil tussen 10 seconden en 2,5 seconden belichten bij Noorderlicht. Bij 10 seconden smeert het bewegende licht uit, bij 2,5 seconden is het enigszins te bevriezen en krijg je een scherpere doortekening. Als alternatief kan de ISO van 3200 naar 800 bij gelijke sluitertijd. Dat is voor echt elke camera een bruikbare ISO-waarde!
Vervorming en profielen
Omdat de lenzen zo populair zijn (geworden) voorziet Adobe in lensprofielen voor beide lenzen. Vink je in de laatste versies van Lightroom of ACR het vakje bij lenscorrectie aan, dan zal het programma niks vinden. Dat komt omdat de lenzen geen informatie doorgeven aan je camera en er dus in de EXIF geen lensinformatie (en diafragma) staan aangegeven. Je kunt echter handmatig het merk Samyang kiezen. Gek genoeg springt dan vanzelf het profiel voor de 14mm aan, ook als de 24mm is gebruikt. Hoewel er meerdere Samyang lenzen in de lijst staan. Kies handmatig de juiste en je bent waar je wil zijn. Dat is echter lastig als je beide lenzen in de zelfde nacht hebt gebruikt en aan de foto niet kan zien welke je hebt gebruikt. Omdat het diafragma niet wordt doorgegeven kun je ook daar niet uit afleiden welke je hebt gebruikt. Het verschil in vervorming tussen beide lenzen is echter behoorlijk en door beide profielen te proberen zie je al snel welke de juiste is.
Ook als de lenscorrectie is toegepast, kan het zijn dat je 14mm beelden nog rare vervormingen vertonen. Deze lens staat bekend om zijn flinke snorvormige vervorming. Het profiel in de Adobe-software corrigeert dat niet voldoende naar mijn zin. Het valt op als je kaarsrechte horizontale lijnen in de onderste of bovenste delen van je foto hebt. Zoals de horizon aan zee bij Aurora-fotografie in Noorwegen.
De 14mm in actie, diep in de Noorse nacht. Door de inhammen in de fjord is de snorvormige vertekening minder zichtbaar en dan alleen nog voor wie er bij was en de omgeving kent.
Let wel: deze review is geschreven voor lenzen met een Canon EF-mount. De nieuwe E-mount voor Sony schijnt de vervorming veel beter op orde te hebben.
Andere aurora, zelfde berg, maar nu met de 24mm. Het verschil in beeldhoek en perspectief tussen 14mm en 24mm is aanzienlijk.
Oneindig, temperatuurschommeling
Wie foto’s maakt van Melkweg of Aurora zal willen scherpstellen op de sterren. Als die niet scherp zijn is je foto mislukt, hoe groen de lucht ook is. Zomaar scherpstellen op oneindig is geen goed idee, want bij geen enkele lens is te voorspellen waar ‘oneindig’ zich bevindt. De meeste lenzen kunnen zelfs iets voorbij het oneindig-teken scherpstellen. Dat heeft schijnbaar te maken met het effect van temperatuurschommelingen. Je zult dus voor jouw lens moeten uitvinden waar oneindig zich bevindt. Doe dat bij voorkeur niet ’s-nachts als scherpstellen lastig is. Stel liefst overdag handmatig scherp (eventueel met liveview) op een ver object zoals een berg. Kijk waar de scherpstelring dan staat en onthoud dat. Alternatief kun je ’s-nachts met liveview scherpstellen op een heldere ster, de maan of een verre straatlamp.
Hier zul je merken dat de kwaliteitscontrole van Samyang te wensen over laat. De 14mm moet ik tussen 2 en 3 meter op de ring instellen om in werkelijkheid op oneindig scherp te stellen. Bij de 24mm is het beter in orde en zit ik net iets voorbij het oneindig streepje. Op internet zijn filmpjes te vinden hoe je je scherpstelring kan kalibreren. Ik moet het zelf nog doen, en ga dat zeker doen.
http://dslr-astrophotography.com/calibrate-focus-ring-samyang-14mm-f2-8/
Aanvullend over scherpstelling: een goede noorderlichtfoto of Melkwegfoto bevat meer dan alleen een groene lucht of band met sterren. Eigenlijk zou het een landschapsfoto moeten zijn met Aurora of Melkweg als toetje. Dat impliceert een mooie voorgrond. Met open diafragma en scherpstellen op oneindig gaat die voorgrond gegarandeerd buiten de scherptediepte vallen. Je kunt dan een tweede opname maken waarbij is scherpgesteld op de voorgrond. Als die donker is, wordt het een klus die (zeker met een niet gekalibreerde lens) scherp te krijgen. Je kan een zaklampje gebruiken om de voorgrond tijdelijk te verlichten voor de scherpstelling.
Scherpte, coma, contrast
Beide lenzen leveren loeischerpe beelden met een prettig contrast en neutrale kleuren, geen discussie mogelijk. Wijd open kun je nog een spoor van onscherpte vinden in de hoeken van de 24/1,4mm. In de nachtfotografie is dat niet echt een issue omdat alle aandacht naar de Melkweg of Aurora hoort te gaan. Knijp het diafragma één stop naar f/2 en het beeld is van hoek tot hoek voldoende scherp.
Samyang lenzen staan er om bekend weinig last te hebben van coma: het verschijnsel dat sterren in de hoeken van het beeld de vorm van een komma aannemen en dus niet scherp afgetekend zijn. De dure merk-eigen lenzen hebben hier veel meer last van dan de betaalbare Samyangs. Zeker in de nachtfotografie een belangrijk issue, want uitgerekte sterren leiden de aandacht van je eigenlijke onderwerp af. Of erger: als de sterren je onderwerp zíjn.
Over aberratie en flare kan ik weinig zeggen omdat dit vooral zichtbaar wordt bij licht dat recht in de lens schijnt en bij flinke contrastranden. Allebei niet heel standaard omstandigheden als je in het donker staat te fotograferen.
De 24mm kent bijna geen vertekening en is eigenlijk gewoon een razendsnelle landschapslens.
Prijs
De nieuwprijs van de 14/2,8mm zwerft ergens rond de 400 euro, afhankelijk van je cameramerk. Tweedehands zijn ze ook te vinden, ook de vorige (vooral cosmetisch andere) versie. Zoek vooral ook op Rokinon.
De prijs van de 24/1,4mm schommelt afhankelijk van het cameramerk tussen de 450 en 550 euro. Er is een levendige tweedehandshandel in Samyang lenzen dus met wat geluk kun je er eentje op de kop tikken voor minder.
Plus- en minpunten
+ Degelijke bouw
+ Beeldkwaliteit
+ Lichtsterkte
+ Prijs-kwaliteit
– Handmatige focus
– Vervorming
– Kalibratie scherpstelring
Conclusie
Wie graag in de nacht fotografeert maar niet de financiële middelen heeft een lichtsterke merk-eigen groothoeklens aan te schaffen, komt al snel bij Samyang lenzen uit. En met een reden. Eenmaal gewend aan de manuele focus en diafragma-instelling heb je aan beide lenzen geweldige tools om de nachtelijke hemel en haar magische lichtbronnen te fotograferen. Op sommige vlakken (coma) functioneren ze zelfs beter dan de merkeigen lenzen. Beide lenzen kan ik alleen maar aanraden, niet alleen vanwege de beeldkwaliteit, maar zeker ook gezien de alleszins schappelijke prijs.
Denk je de Samyangs ook bij daglicht in te zetten, bedenk dan goed of je beoogde onderwerp je de tijd gaat geven in liveview scherp te stellen en handmatig te belichten. Landschappen en gebouwen rennen niet weg, mensen en dieren wel. In het laatste geval kun je toch echt beter uitkijken naar een duurdere, merkeigen lens met autofocus.
Als alternatief voor de Samyang zusters kun je ook kijken naar recentere toevoegingen aan het nachtarsenaal, zoals de Laowa 12/2,8 of de Irix 15/2,4. Over deze beide lenzen kan ik niets zeggen, maar collegafotografen hebben er hun sterrenlicht al eens over laten schijnen.
