In 2010 stapte ik van PC over naar Apple. De iMac die ik destijds aanschafte werd door de jaren nauwelijks trager en enkel uit economische overwegingen (na 5 jaar kon ik er tenminste nog iets voor terugkrijgen) keek ik uit naar een vervanger. In de tussentijd had ik een tweedehands Macbook gekocht en besloot deze op te voeren met een SSD en extra RAM. Een snelle machine, maar uiteraard met een 13” scherm waarop het niet lekker bewerken is. Dus moest ik op zoek naar een extern scherm om aan de Macbook te koppelen. Eventueel met een docking station. Na veel wikken, wegen en Googlen viel de keuze uiteindelijk op de monitor met de welluidende naam LG 27MB85Z. Niet te verwarren met de LG 27MB85R.
Hieronder volgt een praktische review van mijn overwegingen en bevindingen tot nu toe, na enkele weken gebruik. Naar puur technische reviews verwijs ik helemaal onderaan.
Disclaimer: ik ben op geen enkele manier verbonden aan LG. Deze review is dus puur op persoonlijke titel geschreven.
Overwegingen
Bij de keus voor een monitor speelden enkele overwegingen een rol.
Uiteraard formaat en resolutie. Na te hebben gewerkt op een 27” iMac wilde ik niet achteruit in formaat en resolutie. Omdat ook de prijs een rol speelde, zocht ik gericht op monitoren van 27” en een 2560×1440 (WQHD) resolutie. Groter hoefde niet en met deze resolutie kan ik in Photoshop mijn foto’s (22,3 MP) groot en gedetailleerd genoeg bekijken en bewerken en toch alle werkbalken in beeld houden.
Het scherm moest IPS zijn en dus geen (goedkoper) TN paneel. IPS biedt een uitstekende kleurweergave en een zeer goede kijkhoek. De responstijd is trager dan bij een TN paneel, maar dat is eigenlijk alleen nog maar voor gamers van belang. Bovendien moest het liefst een mat scherm zijn. Het voorkomt reflecties en ik vind het sowieso mooier. Dat is persoonlijke smaak en voorkeur, mijn foto’s laat ik ook altijd mat afdrukken.
Erg belangrijk waren voor mij de aansluitmogelijkheden. Ik had de mogelijkheid van een dockingstation al vrij snel uitgesloten. Deze zijn duur en vaak toch nog onhandig in gebruik, je hebt alsnog allerhande kabels nodig die dan weer net niet lekker passen.
Dat betekende dat mijn nieuwe monitor een aantal specifieke aansluitmogelijkheden moest hebben. Thunderbolt vanwege de snelle verbinding met mijn Macbook en de mogelijke koppeling via een adapter met mijn FireWire RAID systeem. Bovendien is Thunderbolt de toekomst. Verder USB 3.0 voor verbinding met kaartlezer, Wacom, andere externe harddisks en overige randapparatuur. Overige aansluitingen zijn bonus maar niet noodzakelijk. De LG heeft 3 USB poorten, één USB up-poort (aansluiting pc), twee Thunderbolt poorten, een Displaypoort, een DVI-D poort, een HDMI ingang en een hoofdtelefoon jack.
Voor serieuze beeldbewerking is de kleurweergave uiteraard belangrijk. We exporteren onze beelden vanuit Lightroom (of anders) in AdobeRGB naar Photoshop en zetten ze pas als JPG voor internetgebruik om naar sRGB. Dan is het handig als je monitor ook daadwerkelijk alle AdobeRGB kleuren kan laten zien. Veel IPS schermen in deze klasse laten nagenoeg het volledige sRGB spectrum zien (>99%) en claimen 99% van het Adobe RGB spectrum. Zo ook de LG. In de praktijk ligt dat percentage bij alle modellen iets lager.
Voor perfecte kleurweergave is het fijn als je scherm gekalibreerd kan worden met een daarvoor bestemd apparaat. Sommige monitoren komen gekalibreerd uit de fabriek (volgens de beschrijving) maar omdat monitoren met de jaren ook slijten is regelmatige kalibratie aan te raden. Dan moet dat wel kunnen, en het liefst hardwarematig. De monitor zelf wordt dan middels een LUT (look-up table) ‘aangepast’ en niet de weergave van de videokaart via een softwarematige aanpassing. In mijn zoektocht viel op dat sommige monitoren slechts één merk kalibratietool accepteren. Jammer als je (zoals ik) net een andere hebt (Spyder4).
There are two types of calibrations available for monitors – software and hardware. Software calibration works by modifying the colors via the computer graphics card and loading those colors every time the operating system boots. Software calibration is usually performed on monitors that do not have the LUT capability (very few do). Thus, most monitors on the market today would be calibrated via software. During the calibration process, calibration software will usually ask to adjust brightness, contrast and color levels on the monitor, if such options are available.
Hardware calibration, on the other hand, generates a Look Up Table that is written into the monitor to map all the colors. Brightness, contrast and color levels are automatically adjusted by the monitor through calibration software. Compared to software, hardware calibration is much more accurate and there is no need to modify color output through the graphics card. Depending on the monitor type / model, several combinations of color calibration are possible.
Minder belangrijk, maar mooi meegenomen: energieverbruik en uiterlijk. De meeste moderne monitoren zijn LED-schermen, wat betekent dat het stroomverbruik veel lager ligt dan voorheen. Diverse schermen hebben een eco-stand waarbij de monitor zelf uitschakelt. Het uiterlijk vind ik niet belangrijk. Een dunne zwarte of donkergrijze rand en een zwarte of donkergrijze standaard zijn normaal en niet iets waarop ik mijn keuze zou baseren.
Keuze
Vanwege de eis van een Thunderbolt aansluiting valt een groot aantal kandidaten al af. Dell en Asus maken qua specificaties soortgelijke monitoren als de LG, maar zonder Thunderbolt aansluiting. Mijn Macbook en randapparatuur is wel aan te sluiten op DVI of Display poorten, maar Thunderbolt kent een veel snellere gegevensoverdracht. Ik wil bovendien graag futureproof zijn. Groot kans namelijk dat mijn toekomstige externe schijven (de huidige G-Tech RAID via Firewire raakt vol) Thunderbolt aansluitingen hebben.
Alle aansluitingen die een Apple gebruiker zich maar kan wensen!
Eizo schermen zijn zo’n beetje het beste wat je op monitor-gebied kan verkrijgen, echter tegen een bijbehorende fikse prijs. Dat merk viel daarom al redelijk snel af. Ik zie mezelf als een prosumer en geen doorgewinterde pro. Bovendien was ik altijd tevreden over de weergave van de iMac en de kleurechte prints die ik liet maken van de daarop bewerkte foto’s.
Eigenlijk bleef daarna alleen het Apple Thunderbolt Display (ATB) over als alternatief. Deze is echter niet mat (eerder hoogglans) en een stukje duurder. Bovendien schijnen erg veel mensen problemen met het ATB te hebben in de zin van ongewenst uitvallen. De ATB heeft wel een geïntegreerde voeding voor de Macbook, dus met één kabel van Macbook naar ATB ben je ook echt klaar.
Inhoud pakket
Monitor, standaard, netsnoer, kabelhouder, DVI-D kabel.
Wat opvalt is dat er geen Thunderbolt kabel is bijgeleverd. Deze moet dus apart gekocht worden. Anders dan het ATB heeft de LG geen geïntegreerde voeding voor de Macbook. Om op twee plekken in huis te kunnen werken heb ik daarom een tweede Magsafe adapter gekocht. Ook een zonnekap is niet bijgeleverd (en ook niet leverbaar, althans niet van LG zelf). Bijvoorbeeld de hieronder genoemde ASUS heeft een bijgeleverde zonnekap. Omdat ik op een verduisterde zolderkamer werk is dit voor mij absoluut geen issue. Handleiding en TrueColor software zijn heel 2.0 online te vinden.
Ter info: mijn werkwijze
Ik loop met mijn Macbook naar de zolderkamer, stop de Thunderbolt kabel die in de LG zit in de Macbook en sluit de (extra) adapter aan voor de stroomvoorziening van de Macbook. De LG schakelt automatisch in en het beeld schaalt meteen correct. Ik dupliceer het scherm van de Macbook, ik werk dus niet met schermuitbreiding. Dat heb ik wel geprobeerd maar werkte voor mijn gevoel niet fijn.
Je kan er bij gedupliceerd scherm voor kiezen de laptop open te laten en het toetsenbord daarvan te gebruiken. Dan doet zich echter een probleempje voor. Ik werk met een Wacom tablet en omdat ik rechts ben ligt die rechts voor me. Het toetsenbord heb ik daarom altijd links, en dus moet de laptop naar links. De Thunderbolt poorten van de LG zitten echter rechtsachter, die van de Macbook links. De standaard Thunderbolt kabel is dan te kort! De Macbook moet dus wel rechtsachter naast de LG staan. En dat is geen handige plek om te typen, Wacom of niet. Je kunt dan een extra lange Thunderbolt kabel kopen, ik heb er voor gekozen de Macbook zo goed als dicht te klappen en heb een extra Apple toetsenbord gekocht. Dat wordt automatisch herkend door de Macbook.
Als alles is aangesloten zet ik de externe HDD aan waarop al mijn RAW-beelden staan. Deze is via een TB-FW800 adapter aangesloten op de tweede Thunderbolt poort. Na enkele tellen is deze actief en kunnen mijn bestanden en Lightroombibliotheek worden benaderd. Voor een foutloze werking is het aan te raden Lightroom pas op te starten als alles is aangesloten. Dat voorkomt foutmeldingen in de software (mijn library staat immers op de externe schijf).
Als ik klaar ben werkt het precies andersom. Ik sluit Lightroom, koppel de HDD af en zet die uit, trek de Thunderbolt kabel uit de Macbook en ga naar beneden. De LG gaat vanzelf in de slaapstand. Als ik de Macbook laat staan sluit ik Lightroom ook. Want zodra de LG in de slaapstand gaat, is de hub-functie verbroken en dan zegt Lightroom de volgende keer dat de bibliotheek niet te vinden is.
Soms werk ik wat beelden bij op de Macbook zonder naar boven te lopen, en dus op een 13″ schermpje. Dan blijf je aan het schuiven met de werkbalken in Photoshop. Ik heb daarom twee voorkeurswerkbladen gemaakt in Photoshop en laad de juiste afhankelijk van mijn werkplek. Alles springt dan op de juiste plek.
Meer dan genoeg ruimte voor de werkbalken in Photoshop en een voldoende grote afbeeldingsweergave.
Bevindingen tot nu toe
Na heel wat uren achter (of voor) de monitor te hebben gewerkt, kan ik alleen maar zeggen dat het een genot is om mee te werken. Perfecte kleuren (er zijn al kleurechte afdrukken gemaakt), mooi mat beeld zodat er eventueel met een bureaulamp gewerkt kan worden zonder hinderlijke reflecties, een op het oog gelijkmatige achtergrondverlichting, stil. Eenvoudig in het gebruik, voldoende opties in het menu (hoewel de meeste overbodig zijn).
De LG is zoals vermeld hardwarematig te kalibreren met de bijbehorende TrueColor software. Het fijne is dat dit kan met apparaten van Spyder, X-Rite en dergelijke. Bijvoorbeeld de Dell monitoren accepteren alleen de X-Rite i1. Kalibreren was zo gepiept en stelt niets voor als je het al gewend bent vanuit de Spyder of X-rite software. Het verschil met de fabrieksinstellingen voor Adobe RGB was minimaal, maar zichtbaar. Zeker bij foto’s met warm tegenlicht (die ik zo graag maak) ga je het verschil zien.
De LG heeft géén ingebouwde speakers. Het houdt de rand van de monitor dun en ik vind het niet erg het geluid onder het bewerken te laten lopen via de speakers van de Macbook. Nog beter: een aparte muziekvoorziening in de digitale doka zoals een Sonos Play:1.
Nog niet geprobeerd maar wel handig: de LG heeft een ingebouwde leesstand. Volgens de geleerden slapen wij slecht vanwege het blauwe licht dat monitoren uitzenden. Als we vlak voor het slapen nog op internet surfen, denkt ons systeem dat het buiten nog licht is. Met één druk op de knop springt de LG in een gelige leesstand, veel minder belastend voor de biologische klok.
De LG biedt voorts de mogelijkheid om tegelijk 4 schermen te tonen. Ik heb er nog geen zinvolle toepassing voor gevonden want ik wil behalve Photoshop/Lightroom niets anders zien. Maar fijn dat het kan als je dat zou willen.
Verbeterpunten
Zoals al beschreven zou ik de Thunderbolt poort graag aan de andere kant hebben. Of lever gewoon standaard een fatsoenlijk lange kabel mee. Dan is het echt Plug & Play en kun je zelf kiezen waar je je Macbook neerzet. Iemand die bewust voor een Thunderbolt monitor kiest, zal die aansluiting ook gebruiken. Dus zou een kabel standaard moeten zijn.
Een ander nadeel: als je met zo’n mooie monitor werkt (en dat geldt voor alle mooie schermen natuurlijk), valt het extra op wanneer je je eigen foto’s terugziet op een goedkope monitor bij iemand anders thuis of op kantoor. Typisch geval van jammer.
Wat ik ook fijn zou vinden, maar technisch wellicht onmogelijk, is dat de hub-functie van de LG in stand blijft als deze in de slaapstand gaat. Als ik even beneden ga lunchen en boven kom, en ben vergeten de Macbook actief te houden (via Cafeine of een andere app), is de verbinding met de externe schijf weg en loopt Lightroom vast. Daar moet ik mee leren werken, net als het bewust afsluiten van Lightroom als ik klaar ben en weer naar beneden ga.
Update 30 maart 2016: de G-Safe externe HDD met firewire is vervangen door een G-Tech HDD met USB 3.0 aansluiting. De hub-functie blijft nu gewoon actief, ook als monitor en laptop in de slaapstand gaan. Probleem per ongeluk opgelost. Blijkbaar een kenmerk van firewire.
Alternatieven
In dezelfde grootte, resolutie en prijsklasse als de LG (rond de EUR 750) vind je de Asus ProArt PA279Q, de Dell Ultrasharp 2713H en de Apple Thunderbolt Display (iets duurder). De Eizo schermen zijn ook prachtig, maar op een enkel model na qua prijs in een andere klasse.
Let wel dat er maar weinig schermen zijn die een Thunderbolt aansluiting hebben. Is dat geen vereiste, dan is de keuze een stuk ruimer.
Conclusie
Met de 27MB85Z heeft LG een dijk van een monitor voor prosumers die veel tijd besteden aan het bewerken van hun foto’s en kleurechte beelden willen. De Thunderbolt aansluiting maakt dat de LG voor Apple gebruikers vooralsnog een van de weinig alternatieven voor de Apple Thunderbolt Display is en eigenlijk zelfs ATB 2.0 zou mogen heten.
Wie meer technische en bijzonder gründliche reviews wil lezen over alle genoemde modellen (Duitstalig) kan hier terecht:
* http://www.prad.de/new/monitore/test/2015/test-lg-27mb85z-b.html (LG)
* http://www.prad.de/new/monitore/test/2015/test-asus-pb279q.html (ASUS)
* http://www.prad.de/new/monitore/test/2013/test-dell-u2713h.html (Dell)
